Preventie en mogelijke interventies bij (zware) gevolgen door Covid-19

Wat zijn de Symptomen van Covid-19?

De meeste mensen hebben geen of milde klachten. Volgens de World Health Organization (WHO)
zijn de meest voorkomende symptomen van COVID-19:

• Koorts
• Droge hoest
• Vermoeidheid

Symptomen die minder vaak voorkomen:

• Verlies van smaak of geur
• Verstopte neus
• Conjunctivitis (ook bekend als rode ogen)
• Keelpijn
• Hoofdpijn
• Spier- of gewrichtspijn
• Verschillende soorten huiduitslag
• Misselijkheid of braken
• Diarree
• Rillingen of duizeligheid
• Prikkelbaarheid
• Verwarring
• Verminderd bewustzijn
• Ongerustheid
• Depressie
• Slaapproblemen
• Ernstigere en zeldzamere neurologische complicaties zoals beroertes, hersenontsteking,
delirium (plotseling optredende verwardheid) en zenuwbeschadiging

Ernstige symptomen zijn:

• Kortademigheid
• Verlies van eetlust
• Verwarring
• Aanhoudende pijn of druk op de borst
• Hoge temperatuur (boven 38 ° C)

Verder kan COVID-19 leiden tot: [36]

• Nierfalen
• Leverstoornis
• Myocarditis (ontsteking van de hartspier)

Laaggradige ontsteking en een tekort aan antioxidanten

Vooral ouderen worden hard getroffen door Corona. Volgens onderzoekers kan dit te maken hebben met dat het immuunsysteem van ouderen steeds minder goed gaat werken. Ouderen hebben vaak chronische laaggradige ontsteking, wat samengaat met neuro-inflammatie (= ontsteking van de hersenen) [1]. Beide staan in verband met een ernstiger verloop van Corona. Een logische aanpak zou dan zijn om laaggradige ontsteking en neuro-inflammatie te remmen.

Ook stellen onderzoekers dat veroudering, roken, laag vitamine D-gehalte, kanker, obesitas, diabetes, een verhoogde bloeddruk en auto-immuunziektes de kans op een ernstiger verloop verhogen. Kortom, aandoeningen waarbij het immuunsysteem onderdrukt is. Een gemeenschappelijk mechanisme hieronder is oxidatieve stress (een tekort aan antioxidanten), ongunstige darmflora en lekke darm [2].

Uit een wetenschappelijke publicatie blijkt dat ongeveer 18% neurologische (hersen) klachten ervaart [7].
Het lijkt erop dat bij deze klachten neuro-inflammatie en een langdurig zuurstoftekort een rol spelen. Een Corona-infectie leidt tot ontsteking. Het immuunsysteem produceert ontstekingsbevorderende cytokines. Deze cytokines (die in het lichaam/longen geproduceerd worden) kunnen vervolgens de bloed-hersenbarrière beschadigen (lek maken), waardoor ziekteverwekkers en gifstoffen de hersenen in kunnen ‘lekken’. Als gevolg activeren zij de microgliacellen (immuuncellen) in de hersenen met neuro-inflammatie als gevolg [8, 9].

Daarnaast kan het Coronavirus mogelijk ook zelf de bloed-hersenbarrière beschadigen [10].

Neuro-inflammatie is in verband gebracht met: [11, 12, 13]

– Hersenmist (in Engels: brain fog)
– Onheldere gedachten
– Problemen met concentratie en geheugen
– Trage en gevarieerde mentale snelheid
– Mentale vermoeidheid en moeite met concentreren na maaltijden
– Gevoeligheid voor geluid, geur en licht
– Alzheimer
– Parkinson
– Depressie
– Schizofrenie
– Angst
– Chronische pijn
– Fibromyalgie
– Multiple sclerose (MS)
– Beroerte

Neuro-inflammatie kan vervolgens de werking van neurotransmitters (o.a. serotonine, dopamine ,GABA) verstoren, waardoor allerlei neurologische klachten kunnen ontstaan.

Vitamine D, een belangrijke rol!

Mensen met obesitas hebben vaak laaggradige ontsteking en een grotere kans op een vitamine D-tekort, omdat vitamine D in het vetweefsel opgeslagen wordt en daardoor niet bruikbaar is. Deze mensen hebben meestal ook een veel hogere dosering vitamine D nodig om hun bloedwaarde op peil te brengen. Dit geldt ook voor ouderen, zij hebben een dunnere huid die niet goed in staat is om vitamine D uit de zon op te nemen.

Het lijkt erop dat vitamine D tegen besmetting en een ernstig verloop van Corona beschermt. Volgens vitamine D-experts is een bloedwaarde van minimaal 75 nmol/L (30 ng/mL) nodig om jezelf tegen Corona te beschermen. Om dit niveau te bereiken hebben de meeste mensen dagelijks minimaal 3.000 IE (75 mcg) vitamine D uit een supplement nodig voor een goed werkend immuunsysteem.

Vitamine D houdt het immuunsysteem in bedwang. Het immuunsysteem hoort wel actief te worden, maar niet té actief. Een overactief immuunsysteem leidt tot schade en is een belangrijke oorzaak van sterfte op de Intensive Care (IC). Bij mensen met een longinfectie – bijvoorbeeld door Corona – kan een zogenoemde cytokinenstorm optreden, waarbij het immuunsysteem niet meer in bedwang gehouden kan worden en té actief wordt. Dit leidt tot enorme (long)schade, waardoor men kan overlijden.

Het is dus niet per sé het virus zelf waaraan men overlijdt, maar de schade die door het immuunsysteem wordt veroorzaakt als reactie op het virus. Mensen met een overactief immuunsysteem hebben daardoor een grotere kans op een ernstiger verloop van Corona.

Mogelijke Interventies

Herstel na een Corona-infectie kan lang duren. Ook bij relatief jonge mensen tussen de 20 en 40 jaar. Een deel van de mensen is na 6 maanden nog steeds niet helemaal hersteld en in staat om weer volledig te werken. Maandenlange verhoging, benauwdheid, chronisch energietekort, verminderde eetlust, verandering in smaak/reuk en hersenproblemen (verminderde concentratie en geheugen) komen regelmatig voor. Ook is het voor sommigen lastig om voldoende calorieën binnen te krijgen en kost kauwen al teveel energie.

OERsterk coaches hebben een protocol met interventies die het herstel na een Corona-infectie kan bevorderen. Onderzoek naar interventies bij Corona is schaars, dus ze zijn gebaseerd op onderzoek naar andere longaandoeningen (waarbij net als bij COVID19 ontsteking en oxidatieve stress een rol spelen) en naar neuro-inflammatie (ontsteking van de hersenen). Corona is met neuro-inflammatie in verband gebracht [3, 4, 5, 6].

Preventief aan de slag of werken aan je herstel vraagt om een aantal interventies voor de longen, hersenen en spieren + het verhogen van de weerstand, zoals:

1. Darmbarrière en darmflora herstellen met o.a. (oer)voeding, bewegen en stressreductie.
2. Neuro-inflammatie remmen door de chronische, laaggradige ontsteking, oxidatieve stress te verminderen en bloedsuiker te stabiliseren. Het op peil houden van de antioxidant status lijkt erg belangrijk ter preventie. Antioxidanten zitten in onder andere in groente, fruit, kruiden, specerijen, extra vierge olijfolie, appelazijn en pure chocolade met 70% cacao en hoger. Denk ook specifiek aan curcuma [24], resveratrol, quercetine, glutathion, astaxanthine, sulforafaan [25, 26, 27], omega 3-vetzuren EPA/DHA, mediterraan-/paleo-/oerdieet en beweging. [28]
3. Verlies van vetmassa is belangrijk ter preventie, aangezien obesitas het risico op een ernstiger verloop van Corona verhoogt.
4. Hersenfunctie herstellen door voldoende zuurstof en specifieke voedingsstoffen. Beweging, stressreductie en suppletie zijn hier onderdeel van.
5. Voor de spierfunctie zijn bijvoorbeeld voldoende eiwitten en beweging nodig. Dit moet langzaam opgebouwd worden. Met een aantal OERsterke tips kan je dit gemakkelijk zelf doen of indien nodig met behulp van een fysiotherapeut.
6. Energieniveau gaan we opbouwen met beweging, suppletie en zoals bovenstaand bij nr. 2 staat, zodat de mitochondriën (energiefabriekjes in de cellen) niet beschadigd raken en zich kunnen herstellen.

Suppletie

Volgens orthomoleculaire artsen en wetenschappers zijn in verband met Corona de volgende vitamines en mineralen belangrijk om voldoende binnen te krijgen (voedingsstoffen voor het immuunsysteem) [35]:

• Vitamine A
• Vitamine B6
• Vitamine B12
• Foliumzuur
• Vitamine C
• Vitamine D3
• Vitamine E
• Vitamine K2

• Zink
• IJzer
• Magnesium
• Selenium
• Koper
• Omega-3 vetzuren EPA/DHA

Corona Preventie of Nazorg – Hulp nodig?

Ik heb hier slechts een deel van het hele anti-Corona protocol kunnen neerzetten, omdat het veel uitleg behoeft en een goede begeleiding in voeding, suppletie en leefstijl nodig heeft. Ga dus niet zomaar supplementen slikken. Ik of een andere orthomoleculaire voedingsdeskundige kan je tijdens een consult precies vertellen wat en hoeveel je mag innemen en of er interacties met medicijnen zijn.

Heb je Corona gehad en nog rare klachten die je functioneren beperken, laat je wel eerst goed checken door je huisarts of specialist. Veelal komt men uit bij een fysiotherapeut en dat is goed! Alleen kan het nog holistischer aangepakt worden. Heb daarnaast ook vertrouwen en geloof in je eigen zelfgenezend vermogen en ga aan de slag met je voeding en leefstijl. Er is onbalans en uitputting op vaak meerdere vlakken en die moeten opgelost worden. Daar heb je de rest van je leven profijt van!

Wil je jezelf preventief beter beschermen of heb je Corona gehad en wil je hulp om je restklachten te verminderen of om vanaf te komen? Laat me je verder helpen en neem contact op via het contactformulier.

Bronnen ter verdieping

1. Bossù, P., Toppi, E., Sterbini, V., & Spalletta, G. (2020). Implication of aging related chronic neuroinflammation on COVID-19 pandemic. Journal of Personalized Medicine, 10(3), 102.
2. Silvagno, F., Vernone, A., & Pescarmona, G. P. (2020). The role of glutathione in protecting against the severe inflammatory response triggered by COVID-19. Antioxidants, 9(7), 624.
3. Butler, M. J., & Barrientos, R. M. (2020). The impact of nutrition on COVID-19 susceptibility and longterm  consequences. Brain, Behavior, and Immunity.
4. Steardo, L., Steardo Jr, L., Zorec, R., & Verkhratsky, A. (2020). Neuroinfection may contribute to pathophysiology and clinical manifestations of COVID‐19. Acta Physiologica, e13473.
5. Wu, Y., Xu, X., Chen, Z., Duan, J., Hashimoto, K., Yang, L., ... & Yang, C. (2020). Nervous system involvement after infection with COVID-19 and other coronaviruses. Brain, behavior, and immunity.
6. Bossù, P., Toppi, E., Sterbini, V., & Spalletta, G. (2020). Implication of aging related chronic neuroinflammation on COVID-19 pandemic. Journal of Personalized Medicine, 10(3), 102.
7. Yachou, Y., El Idrissi, A., Belapasov, V., & Benali, S. A. (2020). Neuroinvasion, neurotropic, and neuroinflammatory events of SARS-CoV-2: understanding the neurological manifestations in COVID19 patients.  Neurological Sciences, 1-13.
8. Kempuraj, D., Thangavel, R., Selvakumar, G. P., Zaheer, S., Ahmed, M. E., Raikwar, S. P., ... & Zaheer,
A. (2017). Brain and peripheral atypical inflammatory mediators potentiate neuroinflammation and
neurodegeneration. Frontiers in cellular neuroscience, 11, 216.
9. Sundman, M. H., Chen, N. K., Subbian, V., & Chou, Y. H. (2017). The bidirectional gut-brainmicrobiota axis as a potential nexus between traumatic brain injury, inflammation, and disease. Brain, behavior and immunity, 66, 31-44.
10. Wu, Y., Xu, X., Chen, Z., Duan, J., Hashimoto, K., Yang, L., ... & Yang, C. (2020). Nervous system involvement after infection with COVID-19 and other coronaviruses. Brain, behavior, and immunity.
11. Lurie, D. I. (2018). An integrative approach to neuroinflammation in psychiatric disorders and neuropathic pain. Journal of experimental neuroscience, 12, 1179069518793639.
12. Datis Kharrazian (2013). Why isn’t my brain working?
13. Drs. Richard de Leth & Ruud Rotteveel MSc. (2020). OERsterk Coach opleiding lesboek level 1.
14. Liu, Q., Zhou, Y. H., & Yang, Z. Q. (2016). The cytokine storm of severe influenza and development of immunomodulatory therapy. Cellular & molecular immunology, 13(1), 3-10.
15. Channappanavar, R., & Perlman, S. (2017, July). Pathogenic human coronavirus infections: causes and consequences of cytokine storm and immunopathology. In Seminars in immunopathology (Vol.
39, No. 5, pp. 529-539). Springer Berlin Heidelberg.
16. Ruan, Q., Yang, K., Wang, W., Jiang, L., & Song, J. (2020). Clinical predictors of mortality due to
COVID-19 based on an analysis of data of 150 patients from Wuhan, China. Intensive care medicine, 46(5), 846-848. 
17. Randy Cron & W. Winn Chatham (maart, 2020). How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid-19. https://www.vox.com/2020/3/12/21176783/coronavirus-covid19-deaths-china-treatment-cytokine-storm-syndrome
18. Stephen-Victor, E., Das, M., Karnam, A., Pitard, B., Gautier, J. F., & Bayry, J. (2020). Potential of regulatory T-cell-based therapies in the management of severe COVID-19. European Respiratory
Journal, 56(3).
19. Liu, Y., Qi, G., Bellanti, J. A., Moser, R., Ryffel, B., & Zheng, S. G. (2020). Regulatory T cells: A
potential weapon to combat COVID‐19?. MedComm, 1(2), 157-164.
20. Wu, D., Lewis, E. D., Pae, M., & Meydani, S. N. (2019). Nutritional modulation of immune function: analysis of evidence, mechanisms, and clinical relevance. Frontiers in immunology, 9, 3160.
21. Xue, H., Wang, W., Li, Y., Shan, Z., Li, Y., Teng, X., ... & Teng, W. (2010). Selenium upregulates CD4+
CD25+ regulatory T cells in iodine-induced autoimmune thyroiditis model of NOD. H-2h4
mice. Endocrine journal, 57(7), 595-601.
22. Gutiérrez, S., Svahn, S. L., & Johansson, M. E. (2019). Effects of omega-3 fatty acids on immune cells. International journal of molecular sciences, 20(20), 5028.
23. Issazadeh-Navikas, S., Teimer, R., & Bockermann, R. (2012). Influence of dietary components on regulatory T cells. Molecular Medicine, 18(1), 95-110.
24. Manarin, G., Anderson, D., e Silva, J. M., da Silva Coppede, J., Roxo-Junior, P., Pereira, A. M. S., & Carmona, F. (2019). Curcuma longa L. ameliorates asthma control in children and adolescents: A randomized, double-blind, controlled trial. Journal of ethnopharmacology, 238, 111882.
25. Ram, A., Balachandar, S., Vijayananth, P., & Singh, V. P. (2011). Medicinal plants useful for treating chronic obstructive pulmonary disease (COPD): current status and future
perspectives. Fitoterapia, 82(2), 141-151
26. Malhotra, D., Thimmulappa, R. K., Mercado, N., Ito, K., Kombairaju, P., Kumar, S., ... & Biswal, S.(2011). Denitrosylation of HDAC2 by targeting Nrf2 restores glucocorticosteroid sensitivity in macrophages from COPD patients. The Journal of clinical investigation, 121(11), 4289-4302.
27. Cardozo, L. F., Pedruzzi, L. M., Stenvinkel, P., Stockler-Pinto, M. B., Daleprane, J. B., Leite Jr, M., &
Mafra, D. (2013). Nutritional strategies to modulate inflammation and oxidative stress pathways via activation of the master antioxidant switch Nrf2. Biochimie, 95(8), 1525-1533.
28. Pall, M. L., & Levine, S. (2015). Nrf2, a master regulator of detoxification and also antioxidant, antiinflammatory and other cytoprotective mechanisms, is raised by health promoting factors. Sheng Li
Xue Bao, 67(1), 1-18.
29. Horowitz, R. I., Freeman, P. R., & Bruzzese, J. (2020). Efficacy of glutathione therapy in relieving dyspnea associated with COVID-19 pneumonia: A report of 2 cases. Respiratory medicine case
reports, 101063.
30. "Sarcoïdose: een rol voor antioxidant therapie?" Dr. A.W. Boots | Afd. Farmacologie en Toxicologie Universiteit Maastricht.
31. Podcast: Gezond Gesprek. Hoe hou je je brein gezond – Karine Hoenderdos & Erik Scherder: https://open.spotify.com/episode/39cnNoFELoqWOTQTjur769?si=MeYe2axJSW2LpLaaIkuwAQ
32. Kamada H et al. Influence of hyperglycemia on oxidative stress and matrix metalloproteinase-9 activation after focal cerebral ischemia/reperfusion in rats. Stroke. 2007;38:1022-1049.
33. Shukla, V., Shakya, A. K., Perez-Pinzon, M. A., & Dave, K. R. (2017). Cerebral ischemic damage in diabetes: an inflammatory perspective. Journal of Neuroinflammation, 14(1), 1-22.
34. Wang, J., Song, Y., Chen, Z., & Leng, S. X. (2018). Connection between systemic inflammation and neuroinflammation underlies neuroprotective mechanism of several phytochemicals in neurodegenerative diseases. Oxidative medicine and cellular longevity, 2018.
35. Calder, P. C., Carr, A. C., Gombart, A. F., & Eggersdorfer, M. (2020). OpFmal nutriFonal status for a 7
well-funcFoning immune system is an important factor to protect against viral
infecFons. Nutrients, 12(4), 1181.
36. D'Cruz, R. F., Perrin, F., Birring, S. S., Patel, A. S., Patel, I., Jolley, C. J., & Waller, M. D. (2020). Provision of holisFc care a[er severe COVID-19 pneumonia: anFcipaFng clinical need and managing
resources. The Lancet Respiratory Medicine.