Wat is Vicarious Trauma?
Vicarious trauma, ook wel secundair trauma of indirect trauma genoemd, ontstaat wanneer iemand herhaaldelijk wordt blootgesteld aan de pijn en het lijden van anderen. Bij voortdurende blootstelling kan het geloofssysteem worden aangetast door het nieuws en de verhalen die men hoort. Dit komt vaak voor bij hulpverleners, therapeuten, maatschappelijk werkers, artsen, verpleegkundigen, politieagenten, maatschappelijk werkers in de frontlinie, journalisten, eerstelijnszorgverleners, humanitaire hulpverleners en andere professionals die intensief werken met getraumatiseerde mensen.
Hoewel ze zelf niet direct een traumatische gebeurtenis meemaken, kunnen ze toch emotioneel en psychologisch worden beïnvloed door de verhalen en ervaringen van de mensen die ze helpen. Dit kan leiden tot symptomen die lijken op posttraumatische stressstoornis (PTSS), zoals emotionele uitputting, cynisme, angst en een verminderd gevoel van voldoening in het werk.
Symptomen van Vicarious Trauma
Vicarious trauma ontwikkelt zich geleidelijk en kan zich op verschillende manieren uiten:
Emotionele en psychologische symptomen:
- Overweldigende gevoelens van verdriet of machteloosheid
- Gevoelens van frustratie, prikkelbaarheid en toenemende emoties zoals bezorgdheid, angst en paniek
- Somberheid, depressieve gevoelens of hopeloosheid
- Emotionele afvlakking of gevoelloosheid
- Moeite met het loslaten van werkgerelateerde stress
- Flashbacks of herbelevingen van verhalen van cliënten
- Opdringerige gedachten over de situaties van cliënten
- Voortdurend diep in gedachten verzonken zijn.
- Moeite met het herkennen en bewaken van grenzen met anderen
- Verlies van verbinding, zowel met zichzelf als met anderen, wat kan leiden tot een identiteitscrisis
- De drang om volledige controle te hebben over anderen, gebeurtenissen en uitkomsten
Fysieke symptomen:
- Vermoeidheid en uitputting
- Hoofdpijn of andere stressgerelateerde klachten
- Verstoorde slaap of nachtmerries
- Verhoogde spierspanning of lichamelijke pijn
Gedragsmatige symptomen:
- De behoefte om zich terug te trekken en alleen te zijn
- Minder plezier ervaren in activiteiten buiten het werk
- Angst om het werk aan het eind van de dag los te laten, wat zich uit in moeite met op tijd naar huis gaan
- Een extreem gevoel van verantwoordelijkheid, waarbij iemand zich gedwongen voelt om meer te doen dan de functie vereist
- Toegenomen prikkelbaarheid of boosheid
- Vermijdingsgedrag (bijvoorbeeld het vermijden van bepaalde cliënten of onderwerpen)
Deze symptomen kunnen variëren per persoon.
Hoe voorkom en verminder je Vicarious Trauma?
Omdat vicarious trauma zich vaak onopgemerkt opbouwt, is het belangrijk om preventieve en herstellende maatregelen te nemen.
1. Zelfzorg en grenzen stellen
- Zorg voor voldoende rust en slaap. Chronische vermoeidheid vergroot de vatbaarheid voor stress.
- Stel emotionele grenzen. Het is goed om empathisch te zijn, maar probeer niet de last van anderen te dragen alsof het je eigen pijn is.
- Wees bewust van je eigen trauma’s en kwetsbaarheden. Als je zelf getraumatiseerd bent, ben je vatbaarder voor secundair trauma.
2. Mindfulness en ontspanningstechnieken
- Ademhalingsoefeningen en meditatie kunnen helpen om spanning los te laten en beter met stress om te gaan.
- Lichaamsgerichte therapieën, zoals yoga of massage, kunnen helpen om de opgebouwde spanning in je lichaam los te laten.
3. Professionele ondersteuning zoeken
- Supervisie of intervisie met collega’s kan helpen om ervaringen te delen en advies te krijgen.
- Therapie of coaching kan nuttig zijn als de stress te overweldigend wordt.
4. Werk-privébalans bewaken
- Houd werk en privé gescheiden. Zorg ervoor dat je niet constant bezig bent met de problemen van je cliënten buiten werktijd.
- Doe activiteiten die niets met je werk te maken hebben en waar je echt van geniet.
5. Positieve focus en veerkracht ontwikkelen
- Richt je op de successen. Soms kan het voelen alsof je nooit genoeg doet, maar elke kleine verbetering bij een cliënt is een overwinning.
- Cultiveer dankbaarheid. Houd een dagboek bij waarin je opschrijft wat goed gaat en waar je dankbaar voor bent.
Conclusie
Vicarious trauma is een reëel risico voor mensen die werken met getraumatiseerde individuen. Het herkennen van de signalen en actief werken aan preventie en herstel kan helpen om emotioneel gezond te blijven en je werk op een duurzame manier vol te houden. Zelfzorg is geen luxe, maar een noodzaak! 💙